Door Harrie Lemmens
Er zijn van die momenten waarop alles samenvalt. Een schrijver, in dit geval schrijfster, die schijnbaar achteloos formuleert, een acteur die vlekkeloos accenten legt en een publiek dat ademloos toehoort.
De schrijfster was Clarice Lispector, de acteur Arthur Japin en het publiek dat van Stichting Perdu in Amsterdam. Honderd literatuurliefhebbers die doodstil luisterden naar de voordracht van een van de kronieken uit De ontdekking van de wereld. Over aangespoelde walvissen. En kort daarna nog een, over een hond die geen hond was. Ik hoorde de stilte die werd gevormd door de woorden.
Het waren teksten die ikzelf vertaald had en die me dus zeer bekend in de oren moesten klinken. Tenslotte had ik eraan gewerkt om ze ook goed te laten klinken in het Nederlands. Maar ze hadden alleen nog maar in mijn hoofd geklonken. Nu deden ze dat op een podium, uit de mond van een ander. Vreemde wezens waren het geworden, mijn woorden, die ik niet meer herkende. Japin verzon ze ter plekke in naam van Clarice, die door hem duidelijker sprak dan ooit.
Het behoort tot de mooiste ervaringen die je als vertaler kunt hebben: de muziek die je in je hoofd had, blijkt ook daarbuiten te werken. En mooier en beter dan je had durven hopen. Twee keer eerder had ik het meegemaakt. Eerst in Brussel, bij de presentatie van de nieuwe versie van het Boek der rusteloosheid van Fernando Pessoa, in 2005, en twee jaar later in Utrecht, tijdens een programma van toen nog de slau met João Ubaldo Ribeiro, uit diens magnum epos Brazilië Brazilië. De stem van Pessoa was van Tom Van Dyck, die van João Ubaldo opnieuw van Arthur Japin.
Drie weergaloze momenten die ik voor geen goud had willen missen. Drie momenten waarop de taal zich voor je ontvouwt als een wonder. Drie momenten van een welhaast mystieke ervaring. En voor mij het bewijs dat literatuur vooral klank is. Muziek. Met de stem als dirigent, orkest en partituur tegelijk. Muziek. Muziek? Hebben ze het in Stockholm dan toch goed gezien?
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto: Ana Carvalho
Leave a Reply