Door Harrie Lemmens
Het blijft maar terugkomen, dat gejeremieer over en het denigreren van ons edele ambacht: literair vertalen. Gisteren was het weer raak in verband met Saramago. Het toeval voerde mij naar de blog van een Vlaamse lezer die zijn reis door het oeuvre van de Portugese Nobelprijswinnaar beschreef en vertelde over zijn toevallige ontdekking van het Casa dos Bicos, dat prachtige gebouw in Lissabon waarin de stichting (fundação) José Saramago gevestigd is. Een mooi en bijna aandoenlijk verhaal. Niets te klagen dus.
Maar ho, wacht ‘ns even, er is een reactie op geplaatst door, laten we hem YX noemen. Die laat weten dat zijn favoriete Saramago-titel Memoriaal van het klooster is, en dan rondt hij af: ‘Het is vertaald in het nederlands, maar het Portugees origineel is zóveel rijker!’ Ik heb de taalfouten laten staan. Let u vooral op het uitroepteken en het accent op de o. Die zeggen meer dan de woorden.
En wat zeggen ze?
Ze zeggen tegen de schrijver van het blog, de lezer dus: ‘Jij denkt nu wel dat je Saramago leest, maar je leest hem in het Nederlands (of, vult u maar in: Duits, Engels, Frans…), en dat is niet het echte werk. De vertaling kan niet tippen aan het origineel, maar goed, het is bewonderenswaardig dát je hem leest en je krijgt in ieder geval iets mee.’ Het meewarig hoofdschudden moet u erbij denken.
Ze zeggen over YX, de schrijver van de reactie: ‘Wat ben jij geweldig, beste YX, jij die ons bedacht hebt, wat beheers je toch het Portugees tot in de perfectie!’ En hij beheerst het dusdanig dat hij de vertaling, die hij uiteraard van a tot z met het origineel heeft vergeleken, kan afdoen als derderangs. Opnieuw moet u zich het hoofd erbij denken, ditmaal met zo’n smalend gekruld mondje.
En ze zeggen over de vertaler: ‘Beeld je maar niets in, het origineel is zóveel rijker, maar ja, tja, helaas beheerst niet iedereen de taal zo goed als onze bedenker, ga dus maar door met je broddelwerk en het verpesten van de literatuur.’
Fijn dat er genieën bestaan, jammer alleen dat ze nooit naar zichzelf luisteren en dan hun tong inslikken.
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Op hen, die van hun eigen gelijk en suprematie overtuigd zijn, heeft uw reactie naar alle waarschijnlijkheid, helaas, geen enkele invloed.
Hoogmoed kent geen grenzen.
Ik vrees het ook!
Geen mens is intelligent genoeg om zijn eigen domheid te begrijpen. Matthijs van Boxtel. Literatuurwetenschapper en “domgeer”
Paul Willems