Door Harrie Lemmens
Nieuwjaar – het zal wat. Mijn vrienden zijn verdwenen – het zal wat. Het jaar is om – het zal wat. Ambtenaar Belmiro is niet bijster optimistisch gestemd als 1936 zich aandient. Zijn door Cyro dos Anjos beschreven wereld in de Rua Erê in Belo Horizonte is in het jaar dat voorafging te gronde gegaan en een cynisch het zal wat is het nieuwe adagio. En 1935 was nog wel zo veelbelovend begonnen, zowaar met kansen voor de liefde. Helaas.
Het jaar 2020 daarentegen begon al bedrukt en eindigde nog erger dan de grootste zwartkijker had durven vrezen: het virus heeft overleefd, en hoe! Nu moeten wij het kreng overleven, maar hoe? Mondkapje, afstand, testen, quarantaine – het zal allemaal ook dit jaar deel uitmaken van het nieuwe normaal, alleen is er een lichtpuntje bijgekomen, voorzichtig opflakkerende hoop (die zoals u weet als laatste sterft) in de vorm van vaccinatie. Als het gesteggel daaromheen echter doorgaat zoals het voor Kerstmis begon, duurt het tot Sint-Juttemis voordat die klus geklaard is. Uma obra de Santa Engrácia, zoals juttemis in Portugal heet, naar de eeuwenlange wederopbouw van de door brand en storm verwoeste kerk in Lissabon die thans als Pantheon de grootheden uit de geschiedenis een laatste rustplaats biedt.
De kop was nog niet van 2021 af, of er diende zich een nieuwe bewoner tot in de oneindigheid aan: fadozanger Carlos do Carmo, gestorven (niet aan het virus) op 81-jarige leeftijd. Moge hij een veilige plek vinden aan de zijde van Amália, de stem waar niemand tegenop kon, ook hij niet, hoe groot hij ook was.
Fado en saudade, de toverwoorden van de Portugese ziel, permanente verstrengeling van verdriet om wat weg is en hoop op wat komen kan. Verlangen naar gemis om het gemis onschadelijk te maken. Liefde die teloorgaat en daarvan leeft. Weemoed die voorspoed in zich bergt. Tegenstrijdigheden dus, en wat is het leven anders dan dat?
Nou ja, genoeg goedkope tegeltjesbeschouwing, het zal wat, voorwaarts, em frente!, zoals Gonçalo M. Tavares opbeurend strijdbaar pleegt te zeggen. Ondanks tegenslagen en gedwongen opsluiting. Literatuur laat zich niet muilkorven of ringeloren, literatuur kent geen beperkende begrenzing van een kerker, literatuur vliegt als een virus over alle grenzen heen. In het origineel of vertaald. De mouwen opstropen dus, in de handen spuwen en aan het werk. Ook in 2021. Het zal zeker wat!
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply