Door Evi Lavigne
Wahlverwandtschaften: deze term uit de scheikunde waarmee Goethe in zijn gelijknamige roman de onweerstaanbare aantrekkingskracht tussen geliefden beschrijft, is bij uitstek van toepassing op de relatie tussen de foto’s van Ana Carvalho en de teksten uit Het boek der rusteloosheid van Fernando Pessoa. Er lijkt immers een natuurlijke verwantschap te bestaan tussen de beelden en de fragmenten van de dichter, die, zoals de fotografe zelf zegt, een dialoog met elkaar aangaan.
Voor het Uurwerk van de ziel heeft Ana Carvalho een selectie gemaakt uit de citaten van Pessoa en de foto’s van haar hand die elke week verschenen in Zuca-Magazine. Bijzonder is dat zij er niet speciaal met de camera op uit is getrokken, maar in haar archief heeft gezocht naar foto’s die passen bij de tekstfragmenten. En daar ook uitstekend in geslaagd is. Wie eenmaal door het boek heeft gebladerd, zal de zinnen van Bernardo Soares nooit meer los kunnen zien van de door de fotografe vastgelegde kleuren en vormen.
Bij het eerste citaat “En dat schouwspel ben ik” plaatst Ana een sobere foto van het woord sou, ik ben, in grote witte drukletters tegen een donkergrijze achtergrond; de rest van de tekst wordt verhuld. Mooier konden tekst en beeld niet samenvallen.
Veel foto’s zijn eerder abstracte schilderwerkjes: heftige kleurcontrasten en grove penseelstreken illustreren de wanhoop die uit de bijbehorende zin spreekt: “Alles vervluchtigt voor me”. Op de volgende bladzijde lopen hetzelfde rood en zwart in elkaar over en verhalen de lijnen van de chaos die de dichter ervaart: “In de trieste wanorde van mijn verwarde gevoelens”.
Met haar scherpe oog voor kleurschakeringen en lichtinval slaagt Ana erin onbeduidende details tot de verbeelding te doen spreken. Zo zien we duidelijk hoe zich tegen een okergele achtergrond van afbladderende verf “De schijn van een ziel” aftekent.
Een aantal beelden is dan weer meer figuratief. Bij “Een wellustige nachtmerrie” past een herfstachtig tafereel waarop een neergedwarreld bloemblad alles weg heeft van een paar zinnelijke lippen. De vaststelling “Ik ben nooit meer geweest dan een spoor van mezelf” wordt geïllustreerd door een toevallig silhouet tegen de achtergrond van een bruin-roze muur.
Heel concreet – en erg mooi – is de melancholische weergave van een raam, waarvan we slechts een fragment zien maar waarachter zich een heel leven lijkt te verschuilen – zoals ook Pessoa met zijn bondige “Alleen op mijn stille kamer” een hele wereld oproept.
Taal en beeld sluiten in Het uurwerk van de ziel naadloos op elkaar aan, de affiniteit tussen foto’s en citaten springt op elke bladzijde weer in het oog. Deze selectie smaakt naar meer, het is nu wachten tot de meesterlijke foto’s van Ana hun weg vinden naar een volgende zielsverwant.
Op zondag 24 juni wordt dit boek gepresenteerd en besproken in Passa Porta Bookshop te Brussel (11 – 13 uur). Ana Carvalho praat over haar foto’s, Harrie Lemmens over Pessoa.
Toegang is gratis. Wel graag aanmelden via info@passaportabookshop.be
Leave a Reply