Een rusteloze zwerver – Fernando Pessoa

Op 13 juli 1931 tekende Bernardo Soares, hulpboekhouder in Lissabon, de volgende overpeinzing op in zijn dagboek, zijn ‘biografie zonder feiten’:

Wanneer de schaduwen vervagen door het wegstervende licht voor het vallen van de avond, dwaal ik graag gedachteloos door wat de stad geleidelijk wordt, en dan loop ik alsof alles uitzichtloos is. De verstrooide triestheid die ik voel, streelt mijn verbeelding meer dan mijn zinnen. Ik dool en blader innerlijk, zonder te lezen, een boek door waarvan de tekst doorspekt is met vluchtige beelden, waaruit ik traag een gedachte ontwikkel die ik nooit tot het einde doordenk.

Er zijn mensen die net zo snel lezen als dat ze kijken, maar, als ze dan ophouden, niet alles hebben gezien. Zo haal ik uit het boek waarvan de bladzijden omslaan in mijn ziel, een vaag en warrig verhaal, herinneringen aan een andere zwerver, stukjes beschrijvingen van een schemering of maneschijn, met tussendoor brede parklanen waarover onophoudelijk zijdeachtige gestalten schrijden.

Ik maak geen onderscheid tussen die dingen. Ik loop tegelijkertijd door de straat, de avond en mijn gedroomde lectuur, en al die wegen zijn echt. Ik emigreer en rust uit, alsof ik mij aan boord bevind van een schip dat reeds op volle zee vaart.

Plotseling springen aan weerskanten van de lange, bochtige straat de dode straatlantaarns aan. Met een schok neemt mijn triestheid toe. Het boek is uit. In de plakkerige lucht van de abstracte straat druppelt een uiterlijke gevoelsdraad als slijm van het dwaze Noodlot op het bewustzijn van mijn ziel.

Als het avond wordt, is het leven van een stad anders. Als je naar de avond kijkt, is je ziel anders. Ik loop onzeker en allegorisch, neem onwerkelijk waar. Ik ben als een verhaal dat iemand heeft verteld, en wel zo goed dat ik lijfelijk rondloop in die romanwereld, aan het begin van een hoofdstuk: ‘Op dat tijdstip kon men een man langzaam door de straat zien lopen…’

Wat heb ik met het leven te maken?

Uit: Fernando Pessoa, Boek der rusteloosheid, vertaling Harrie Lemmens, De Arbeiderspers, Amsterdam 2015, blz. 193-194.

Foto Ana Carvalho