Door Harrie Lemmens
Vrijdagmorgen, 20 november 2015. De Braziliaanse zomer nadert en het belooft een warme dag te worden in Copacabana. Er hangt een vrolijke lanterfantersfeer als we het hotel verlaten. Veel mannen in korte broek, flodderhemd en op slippers slenteren naar het strand. Geen baandwang vandaag, het is een vrije dag. O Dia Nacional da Consciência Negra, dag om stil te staan bij de situatie van de zwarte bevolking.
De datum is gekozen omdat Zumbi in 1695 op die dag overleed, de beroemde, inmiddels mythische zwarte heerser over Palmares, de nederzetting (quilombo) waar gevluchte slaven zich verschansten. Agualusa maakte in zijn nog onvertaalde apocalyptische roman ‘De dag waarop Zumbi Rio veroverde’ een moderne favelaleider van hem.
Dat stilstaan betekent een dagje naar het strand. Zo gaat dat nu eenmaal met bewustmaking. Je fluit en flaneert. Voorbij een huis in aanbouw waar gewoon wordt doorgewerkt door de zwarte metselaars. Langs politieagenten en bewakingspersoneel – hé, zijn die niet merendeels zwart? Je koopt een ijsje of een flesje water bij het standje van de, verrek, zwarte verkoper. Het fameuze golvende trottoir van Copacabana wordt schoongehouden door, juist, zwarte straatvegers. En het zijn zwarte voeten onder een van het zweet glimmende zwarte rug die een bakfiets vol blokken ijs voorttrappen.
Gek genoeg heeft Salvador, toch dé zwarte stad van Brazilië, geen vrij. Bewust genoeg?
Twee dagen later zitten we in São Paulo met enkele personages van God is een Braziliaan te lunchen in het restaurant waar we elkaar ook in 2011 hebben ontmoet. We praten over de consciência negra, die hier een voortzetting krijgt in een tweede bunda, even fenomenaal als het achterwerk van Paula uit Porto (zie de column Bunda 1). En dat geldt ook voor de haardos, hoewel die hier niet wordt gehaat maar Angela Davistrots uitstraalt. Op het zwarte T-shirt van de vrouw staat met witte blokletters 100 % negra. Naar analogie met het katoengehalte. ‘Kijk,’ zegt Mário Sérgio, ‘daar zie je het zwart-is-mooi-bewustzijn, maar stel je voor dat er een blanke meneer zou rondlopen in een T-shirt met daarop 100 % branco. Die zou vrees ik toch worden uitgescholden voor vuile racist.’
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto: Ana Carvalho
Leave a Reply