De Braziliaanse Mariana Salomão Carrara (São Paulo, 1986) is in het dagelijks leven sociaal advocate, maar heeft inmiddels al een handvol romans en een verhalenbundel op haar naam staan. Toch heeft het even geduurd voor haar boeken het Europese continent bereikten. Haar roman Não fossem as sílabas do sábado (2022), bekroond met de Prémio São Paulo de Literatura, verscheen pas onlangs in Portugal. Het is het verhaal van de moeilijke relatie tussen twee vrouwen die allebei op hetzelfde moment weduwe zijn geworden: Miguel, de partner van Madalena, heeft zich van het leven beroofd door uit het raam te springen en is boven op André terechtgekomen, de man van Ana. Dit bizarre feit vormt het uitgangspunt van een overweldigend boek over rouw en vriendschap, schuldgevoelens en verwijten, moederschap en eenzaamheid, verteld vanuit het perspectief van Ana, die zwanger was op het moment dat ze haar man verloor.
In interviews geeft Mariana Salomão Carrara te kennen dat ze groot fan is van Portugese auteurs als José Saramago en Dulce Maria Cardoso, van wie de invloed duidelijk merkbaar is in haar werk. Hieronder een fragment.
Het is nu bijna tien jaar geleden, het is erg warm op kantoor, de wereld is warmer, en een klant komt langs voor een project en heeft het grondplan niet meegebracht. Hij zegt dat hij geen grondplan heeft en ik vraag me af wat dat is, een flat zonder grondplan, in elke betekenis van het woord, een woning zonder structuur, zonder grondlijnen en zonder kamers, zonder tekening en zonder ramen, een huis verbouwen zonder plattegrond is als een puzzel leggen zonder voorbeeld, zeg ik, dat wordt altijd een verrassing, en hij lacht als een boer met kiespijn omdat hij mijn grapje niet grappig vond maar het was geen grapje, en nu kijkt hij me ernstig en teleurgesteld aan omdat ik hem niet serieus lijk te nemen terwijl ik toch een goede reputatie heb. We komen er wel uit, laten we die puzzel gaan leggen, zeg ik optimistisch en met een brede glimlach maar dat stelt hem niet gerust, gespannen wrijft hij over de rand van het glas water dat ik klanten altijd aanbied.
Ik ga aan de slag en met veel moeite en met behulp van foto’s en een liniaal ontstaat er een plattegrond van zijn flat, we brengen de leidingen in kaart en ik doe mijn best om hier en daar wat vlakken te arceren, zodat hij niet zegt dat hij het zich op papier niet kan voorstellen, ik haat het als ze het zich op papier niet kunnen voorstellen, wat verwachten ze dan, een maquette van lego? Uiteindelijk de nieuwe muren, zelfs de meubels, op de computer voeg ik nog een paar kasten toe, hij wil een schommel, dat vind ik fascinerend, een man die een schommel wil midden in de woonkamer, Madalena staat achter me te roken met haar blik op mijn potlood gericht, op de tekentafel, op het enorme papier dat over de tafel heen krult, op de computer ziet de schommel er schitterend uit, jeetje wat mooi een schommel daar Ana, zegt ze, maar wat ontbreekt is het kritische oog van een moeder, zeg ik, tot waar reikt die schommel, raakt hij de bank niet, komt hij niet tot tegen het raam, op een dag heeft die man een kind en daarna nog een en gaat het ene kind schommelen en knalt het met dat houten zitje tegen het hoofd van het andere kind aan, dat nog klein is en achteroverslaat, wat een geweldige schommel.
Madalena drukt haar sigaret uit in het eerste het beste voorwerp dat ze tegenkomt in mijn flat en waarvan ze vindt dat het uitstekend dienst kan doen als asbak en stalt aan het andere eind van de tafel een oorlogsarsenaal aan schoolspullen uit, stapels proefwerken die ze moet nakijken en die ze voorziet van dikke rode strepen terwijl ze hardop lacht of luid moppert, hoe dan ook zelden in stilte, ik ben er al aan gewend geraakt om zo te werken, het lijkt wel of stemmen van de bewoners al te horen zijn in het appartement dat ik aan het tekenen ben.
André zat ook altijd proefwerken na te kijken aan deze tafel, we gaan met cijfers spelen zeiden we dan, hij berekende de cijfers van zijn leerlingen, ik de draagconstructies van bouwprojecten die ik soms verzon, enkel en alleen om die zin te kunnen zeggen, we gaan met cijfers spelen, maar met Madalena zou dat niet werken, want Madalena weet niet dat met cijfers spelen een andere betekenis heeft voor architecten, als ik dat moet uitleggen gaat de hele grap verloren, ze zou me aankijken zoals een goede juf een goede leerling aankijkt na een goed antwoord, ongetwijfeld, maar het zou geen zin hebben en ook niet geestig zijn en bovendien zou het allemaal maar een slap aftreksel zijn van hoe het toen was.
Ze geeft geen les op zaterdag. Wie weet heeft ze ooit wel les gegeven op zaterdagochtend, dat zou best kunnen, privéles, maar het zou ook kunnen dat ze die ochtend, die zaterdag, bijna tien jaar geleden, niet thuis heeft geslapen maar bij een andere man of bij een vriendin, wie zal het zeggen, na een gigantische ruzie, misschien heeft ze die Miguel de dag ervoor wel zijn vet gegeven, is ze bij hem weggegaan met tassen vol kleren, boeken, spullen, en heeft die Miguel met huisraad gesmeten en daarna vijftig keer gebeld en berichten ingesproken over dat hij zich van kant ging maken, wat haar niet kon schelen want ze kon het niet meer aan, ze wilde haar eigen leven leiden, eindelijk, val dood, Miguel.
Ik wil het niet weten, ik wil het nooit weten waar Madalena was, die bewuste zaterdagochtend.
Ze zegt dat ze naar boven gaat naar haar eigen appartement om wat te eten, of ik ook iets wil, een banaan een stuk kip een reep chocola, en vraagt of ik haar papieren in de gaten wil houden, alsof haar leerlingen zich hebben verstopt in mijn woonkamer en plotseling tevoorschijn komen zodra ze haar hielen heeft gelicht, dat soort dingen leert ze die kinderen zeker.
Catarina zegt dat haar lessen de leukste zijn, Catarina is de beste van haar klas, uitmuntend in taal maakt altijd haar huiswerk leest alle boeken geeft altijd het juiste antwoord. Catarina is een vreselijke naam, het is gemeen om je dochter een naam te geven die niet fatsoenlijk kan worden afgekort, ik besloot er Tina van te maken, een naam met zoveel lettergrepen belooft niet veel goeds, Madalena, Catarina, al die lettergrepen, zonder de lettergrepen van die zaterdag zouden we nu met meer zijn, een woord met klemtoon op de derde lettergreep van achteren is als een duikplank, zou Madalena zeggen met haar beroepsmisvorming, bij de eerste lettergreep ga je even omhoog en bij de volgende twee duik je naar beneden.
De tijd die het Miguel kostte om zich op André te storten is de tijd die het een kind kost om zaterdag te zeggen, een klein kind in een ander appartement in hetzelfde gebouw dat zaterdag leert zeggen, eerst een langgerekte ZA waarbij je even omhoog gaat, dan met een onbeklemtoonde TER naar omlaag, om vervolgens hard te landen met DAG aan het eind. Za-ter-dag. Tegen de tijd dat een kind zaterdag heeft gezegd, zijn ze alle twee morsdood.
Mijn dochter en Madalena, zoveel lettergrepen, zo zwaar en onbeweeglijk. Ca-ta-ri-na. Je bent al moe voordat je met je tong tegen je gehemelte het eind van haar naam hebt bereikt, je begint haar vol goede moed te roepen maar halverwege zakt de moed je in de schoenen, soms vergaat je de lust om Catarina te roepen nog voordat je haar naam hebt uitgesproken, dat moet wel veel impact hebben op haar, welke ontaarde, bijna eenlettergrepige moeder kiest nou zo’n loodzware naam voor haar dochter?
Vertaling Marilyn Suy
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply