Door Harrie Lemmens
… en weer raast de dood door de eucalyptussen. Een vuurrode dood. Door verstikking en verbranding. Vlammen en gitzwarte rook.
Ik was deze Zon & Zeer liever met een hoofdletter begonnen, maar wat hier gebeurt begint nooit echt omdat het nooit ophoudt. Deze plaag is een eeuwige wederkeer. Door een mixture van wind, temperatuur en droogte. En misdaad. De misdaad van nalatigheid (onderbegroeiing, die als het regent welig tiert, wordt niet verwijderd en verdort) en de misdaad van ingrijpen, van lucifers en benzine, van dieven in de nacht.
Meer dan zestigduizend hectaren bos zijn verkoold. Vooral dennen- en eucalyptusbossen. Ergens heb ik gelezen dat verbrande bomen zeer goed bruikbaar zijn voor de cellulose- en papierindustrie. In en rond Aveiro, waar het centrum van de branden ligt. Hoe dan ook is het die industrie die onmiddellijk na de tragedie nieuwe euca’s aanplant. Bomen die in no-time volgroeid zijn. Na al het water in de omgeving uit de grond te hebben gezogen. Zodat die kurkdroog wordt en…
Er zijn tot nu toe vijf mensen omgekomen. Brandweerlieden en bewoners van omsingelde huizen en dorpen. Vijf. Minder dan zeven jaar geleden, toen meer dan honderd mensen het leven lieten, maar iedere dode is er een te veel en hoeveel moeten er nog volgen voordat er eindelijk opgetreden wordt tegen de pest die cellulose heet? En de eucalyptus teruggestuurd wordt naar Australië, waar hij als Vicks Vaporub vandaan komt?
Vier jaar geleden liet ik mijn woede en verontwaardiging volgen door een gedicht van Al Berto. Dat kunt u hier lezen. Ik weet niet of ik nog veel woede over heb, of berusting en verslagenheid intussen niet overheersen. Wel weet ik dat er nog altijd gedichten zijn. Zoals dit van Alexandre O’Neill. Over aangestoken bosbranden. Met een lichte twist van ironie (of sarcasme?). Meer dan het vertalen kan ik niet doen. Het gaat zo:
Brandstichting
I
Ik zit omringd door vuur in het hart van het land.
Brandende dennen verschroeien de lucht.
Dak en tuin houd ik nat tegen spattende vonken.
De blinde buurvrouw bespeelt haar orgel.
Haar zus raapt vonken, laat ze me zien op haar hand,
gedoofd of naar het schijnt of nagenoeg,
en praat over de postbode – brommer hier,
tas ginds, een schoen verderop –
die zich verdacht van brandstichting geblust zou hebben in de Taag.
II
Het vuur wordt gezaaid door rode vliegtuigstrepen.
Von Richthofen – bivakmuts, helmbril, tanden opeen –
zaait het vuur in het rijk van de zeepijn.
Verslagen, afgedreven, duikt hij weer op
met de knal van een paraplu die wordt opgestoken
en wint – doek, draad en hout – hoogte
om ons vervolgens in een tomeloze tolvlucht
te komen straffen met zijn vlammende zwaard.
God sprak: ‘O vliegenier, vlieg naar die lui ginds
en vergast hen op een stel fikse branden!’
Met zijn duim omlaag zette Von Richthofen
duizenden hectaren Portugal in lichterlaaie.
Zijn rode (of oranje, of gele) streep
is vaak te zien in het hart van het land.
God sprak: ‘Basta. Ik voel de hitte in mijn gezicht.’
Zou die man, een held in dienst van de Kaiser
– met het Grootkruis van de Rode Adelaar
– het Kruis van de Zwarte Adelaar
– het IJzeren Kruis
dennen in brand steken wanneer God het wil?
Jezus, nee, dat kan toch niet!
I
Estou no centro do país rodeado de incêndios.
Os pinheirais em fogo esbraseiam o ar.
Reguei o telhado e o quintal porque as velhas são muitas.
A vizinha cega, sem qualquer progresso, vai tocando o seu órgão Tornado 4.
A irmã apanha velhas, mostra-mas na mão,
apagadas ou parecendo ou quase,
e fala do carteiro – motorizada aqui,
saco acolá, sapato mais além –
que, presuntivo pirómano, a si mesmo se teria apagado nas águas do Tejo.
II
O aeroplano da lista vermelha é que semeia o fogo
Von Richthofen – passe-montanha, óculos «à aviador», dentes cerrados –
é que vem semear o fogo no reino do verde pino.
Abatido em 18, ressurgiu
com o estampido do guarda-chuva que se abre
e – pano, arame, madeira – ganha altura
para, numa vrille desaparafusada,
vir castigar-nos com sua espada de fogo.
Disse Deus: – Ó aviador, vai-me a essa gente remota
e avia-lhe uns fogos que se vejam!
Polegar para baixo, Von Richthofen
incendiou milhares de hectares em Portugal.
Sua lista vermelha (laranja? limão?)
é vista com frequência na zona centro do país.
Disse Deus: – Basta. Já sinto calor na cara.
Este, que foi um herói ao serviço do Kaiser
– Cruz da Águia Vermelha
– Cruz da Águia Negra
– Cruz de Ferro – ,
descer quando Deus quer, a incendiário de pinhais?
Credo, custa-me a crê-lo!
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply