Door Harrie Lemmens
Het is vijf uur ’s ochtends in Amsterdam, de meeuwen krijsen alsof ze Janet Leigh neersteken en de stank uit de door de pikhouwelen van hun snavels opengereten vuilniszakken walmt omhoog naar mijn open raam. Om te ontsnappen aan het lawaai, met het volume van een Oost-Duitse crèche of een tuin vol krolse katten, droom ik terug naar de Avenida do Conde de Valbom in Lissabon.
Daags na de presentatie van Luz de Lisboa, de door Leonor Raven vertaalde Portugese versie van Licht op Lissabon, het boek waarin schrijvers zelf personage worden, met name António Lobo Antunes, zitten we daar met twee niet-schrijvende personages op het terras van restaurant Valbom. Messen, vorken en glazen rinkelen vrolijk en de klanken van beschaafde conversaties kringelen op naar de statige platanen die een beschuttende luifel vormen. De patanisca’s, die beroemde flensjes van bacalhau, smaken als altijd voortreffelijk en de Alentejaanse wijn streelt de tong. Idyllische middag. Blauwe hemel. Rust. Zelfs de auto’s, die nog altijd welkom zijn in de straat, zijn geruisloos sinds ze steeds meer elektrisch worden voortbewogen.
Een van die stroomslurpers glijdt als een sluipmoordenaar aan ons tafeltje voorbij om tien meter verderop stil te blijven staan naast een vrije parkeerplek. De Janet-Leighachtige dame achter het stuur schat de ruimte in als toereikend voor haar weliswaar compacte maar nog altijd omvangrijke suv en draait en schuift naar voren, naar achteren en naar opzij om zich in het gaatje te persen. Tevergeefs natuurlijk – iedere scholier met twee lessen stereometrie zou dat onmiddellijk hebben vastgesteld – en na een vijftal pogingen geeft ze het op.
Twee minuten later houdt een Smart EQ Fortwo, zo’n autootje dat meer weg heeft van een verende kinderwagen uit de jaren vijftig, onhoorbaar halt op dezelfde plek en plonst probleemloos neer in de voor zijn maat zee van ruimte. Een jongeman stapt uit en kijkt triomfantelijk als een matador of marialva om zich heen, alsof hij wacht op een klaterend applaus. Dat daadwerkelijk opklinkt, harder en harder, als het klappen van meeuwenvleugels begeleid door gekrijs. Ik schrik wakker en doe slaapdronken het raam dicht.
Meeuwen, ze krijsen door alle boeken van Lobo Antunes heen, vooral in zijn Lissabon maar ook elders, zoals in Aveiro, in zijn magistrale vroege roman Explicação dos Pássaros, Vogelvlucht in mijn Nederlandse vertaling: (…) de meeuwen vlogen allemaal tegelijk op, beschreven een halve klimmende cirkel in de mist en streken dichter bij de riviermonding weer neer, ik wilde ze uiteenhouden, ze tellen, een twee drie vier vijf zes zeven acht en ik was net bij nummer negentien toen jij me riep, Hé Rui, er ontbraken nog zoveel meeuwen in mijn hoofd, zoveel meeuwen in de naargeestige, van kou en vocht verzadigde ochtend.
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply