Door Harrie Lemmens
Nog twee jaar en Brazilië bestaat twee eeuwen. Op wat verkavelingen en ruilhandel in het zuiden na altijd binnen dezelfde grenzen – er zijn weinig landen die daarop kunnen bogen. Ons eigen Koninkrijk der Nederlanden is slechts zeven jaar ouder, en in de huidige samenstelling zelfs acht, of, officieel, zeventien jaar jonger (u weet wel: in 1830 begonnen de Belgen na een opera te morren in Brussel en geen veldtocht mocht baten, het zuiden scheurde zich los van Den Haag en de hertog van Luxemburg scheurde mee).
Eind achttiende eeuw had de zogenaamde Inconfidência Mineira onder leiding van de tandentrekkende vaandrig Tiradentes een eerste poging ondernomen om zich los te wrikken van moederland Portugal, maar die opstand werd in de kiem gesmoord en de opstandelingen werden verbannen of onthoofd.
Het wachten was op José Bonifácio, de aartsvader, een verstandige diplomaat die rond 1820 de kiezen op elkaar zette en de laatste voorbereidingen trof. Maar de ultieme stoot werd in São Paulo gegeven door de zoon van de Portugese koning Dom João vi. Prins Dom Pedro. Een branieschopper, mannetjesputter en rokkenjager. Aan de oevers van het riviertje de Ipiranga riep hij op 7 september 1822 uit: ‘Independência ou morte!’ ‘Onafhankelijkheid of de dood!’
Onmiddellijk na die onafhankelijkheidsverklaring van het keizerrijk Brazilië werd er geroepen om een monument, maar het zou twee keizers en de ommekeer tot republiek duren vooraleer dat er in 1890 kwam, in de vorm van een museum. Het Museu do Ipiranga, een Versailles-achtig gebouw waarin de heldenfeiten (of in het huidige tijdsgewricht gruweldaden) van de zogenaamde bandeirantes werden herdacht. Dertig jaar later werden de tuinen uitgebreid tot het Parque da Independência. In de noordelijke punt van dat park staat het Monumento do Ipiranga, dat de functie van gedenkteken in 1922 overnam van het museum.
Uit mijn boek God is een Braziliaan: ‘Eigenlijk was dat van die schreeuw hier,’ wijst de taxichauffeur op weg naar het hotel, waar onze koffers wachten. ‘Ze hebben het monument wel daarginds neergezet, maar het was toch echt hier.’ De Ipiranga is nu een stinkend smal lint dat rechtgetrokken en in beton tussen goedkope occasiongarages en pensions op uurbasis met namen als Afrodite door loopt. Een bordeel waar ooit een natie begon.
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply