Door Harrie Lemmens
In mijn appartement in de Mollstrasse in Oost-Berlijn was het goed toeven: de twee bovenste verdiepingen waren bezet door militairen en (al dan niet geheime) Polizisten met hun Angehörigen, wat uiteraard een sterk gevoel van veiligheid gaf. In de flats van ons, buitenlanders, waren driftig Wanzen rondgestrooid, ‘luizen’, die meeluisteren mogelijk moesten maken.
Maar ondanks al dat toezicht drongen er toch regelmatig ongewenste gasten binnen, in de vorm van andere insecten, Schaben, ‘kakkerlakken’. Om dat bezoek te verwijderen, of beter nog te weren, ging de Hausmeister een keer per maand met de gifspuit rond, met als gevolg een dag van niet te harden stank. Het mocht evenwel niet baten, de Ungeziefer waren onuitroeibaar.
Clarice Lispector vertelt in een van haar kronieken in De ontdekking van de wereld hoe zíj het door haar gehate dier wel op een afdoende manier wist te bestrijden: met een mengsel van suiker, meel en gips. Hun vraatzucht werd hun fataal: ze versteenden op de Pompeïvloer van haar keuken.
In De passie volgens G.H., de roman die ik net heb vertaald, treft de hoofdpersoon, zeg maar Clarice Lispector zelf, een kakkerlak aan in de kleerkast op haar dienstmeisjeskamer. Wat zich dan ontspint is een reis door de tijd, vol referenties aan haar helden Spinoza en Kafka (het Ungeziefer waarin Gregor Samsa in Die Verwandlung tot zijn ontzetting verandert, krijgt in de Braziliaanse vertaling de concrete aanduiding barata, ‘kakkerlak’), met een huiveringwekkende ontknoping. De mens oog in oog met de kakkerlak.
‘Vlak voor mijn gezicht, dat ik in de opening had gestoken, pal voor mijn ogen, in het halfdonker, had de dikke kakkerlak bewogen. Mijn schreeuw was zo gesmoord dat ik alleen door de contrasterende stilte begreep dat ik niet geschreeuwd had. De schreeuw was blijven steken in mijn borst.’
Het boek verschijnt in mei 2018 bij De Arbeiderspers.
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto Ana Carvalho
Leave a Reply