Door Harrie Lemmens
Toen we onderweg van Porto naar Lissabon stopten bij pompstation Pombal, zaten daar militairen in camouflagepakken ontspannen koffie te drinken. Heel veel militairen. Op hun hoofd geen helm maar een slappe (uitgaans?) hoed. Bij de toiletten deed een kogelvrij vest beleefd een stapje opzij. Vreemd.
Kort daarna stonden ze als één man op en liepen weg. Iets later zagen we door het grote raam een colonne legertrucks en pantserwagens voorbij komen. Even dreigend als triomfantelijk omhoog gericht afweergeschut in de handen van een – nu wel – helm dragende soldaat in de gevechtskoepel. Dreigde er een staatsgreep? Wás het een staatsgreep? Moest er worden opgetreden tegen terroristen? En die koffie dan? Nog vreemder.
We dachten terug aan literair festival Correntes d’Escritas in Póvoa do Varzim eind februari, waar Alfredo Cunha, die als beginnend fotograaf in 1974 de Anjerrevolutie had vastgelegd, aan een hilarische tafel herinneringen had opgehaald aan die vijfentwintigste april. De gemoedelijkheid waarmee de opstand van de kapiteins zich had voltrokken. Zoals de tank die op een kruispunt netjes bleef wachten tot het licht op groen sprong, of een jonge soldaat in een jeep die saluerend een oude man de weg vroeg naar het Largo do Carmo, ‘naar de revolutie’, hem vriendelijk bedankte voor zijn aanwijzingen en doorreed. Het scheelde niet veel of de oude man was meegereden, zoals oude Portugese mannen altijd een eind met je meelopen als je ze de weg vraagt.
In het prachtige boek Os rapazes dos tanques staan behalve foto’s van Alfredo Cunha gesprekken met getuigen, opgetekend door Adelino Gomes. Verhalen en beelden van dienstplichtige soldaten en onderofficieren die het vertikten op demonstranten te schieten. Een van de weinige, zo niet de enige revolutie in de wereldgeschiedenis waarbij geen doden vielen en nauwelijks bloed vloeide.
Integendeel: het was een merendeels vrolijke aangelegenheid waarin onervaren jongens (rapazes) taken en verantwoordelijkheden toebedeeld kregen waar ze wat onwennig bij stonden te grinniken. Alsof ze dachten: doe eerst maar een cafezinho.
De tanks in Pombal waren, zo bleek naderhand, toch niet op weg naar rode anjers. Die zijn verwelkt. Maar geoefend wordt er wel. Nog steeds. Met koffie.
Doem-me a cabeça e o universo.
Mijn hoofd en de wereld doen zeer.
Fernando Pessoa
Um novo sol já vai raiar.
Een nieuwe zon zal stralen.
Vinicius de Moraes
Foto: Ana Carvalho
Leave a Reply