Interview met Luís Diamantino en Manuela Ribeiro van Correntes d’Escritas
Opgetekend door Harrie Lemmens, met foto’s van Ana Carvalho
Póvoa de Varzim, een gemeente met ruim zestigduizend inwoners iets ten noorden van Porto (het is de eindhalte van de langste metrolijn van de cidade invicta, de ‘nooit overwonnen stad’), leefde in vroeger tijden van de visserij, maar die stelt niet zo heel veel meer voor. Genoeg om een paar voortreffelijke visrestaurants te bevoorraden, dat wel! Tegenwoordig is Póvoa, zoals de volksmond zegt, vooral een badplaats. Met een breed strand en een uitmuntende infrastructuur. En een bijzonder literair festival, Correntes d’Escritas, dat jaarlijks in de tweede helft van februari plaatsvindt, dit jaar voor de zeventiende keer. Met een tentoonstelling van Ana Carvalho, foto’s geïnspireerd op het werk van António Lobo Antunes, de schrijver die in deze editie centraal stond.
‘Ze zijn allemaal hier geweest in de zeventien jaar van ons bestaan! Zoveel schrijvers. Meer dan zeshonderd in totaal. En een paar alle zeventien afleveringen! Mia Couto, João Ubaldo Ribeiro, Javier Cercas, Germano Almeida, Rosa Montero, Zuanir Ventura, Moacyr Scliar, noem maar op, allemaal! Een flink aantal komt bovendien regelmatig terug. En dat geldt ook voor het publiek, uit alle hoeken van Portugal. En Galicië en andere delen van Spanje. Dat is misschien wel de grote kracht van dit literair festival: dat het een feest is, een ontmoeting in de ware zin van het woord.’
Ze zitten zichtbaar vermoeid maar voldaan tegenover me in de foyer van Teatro Garrett, de wethouder van cultuur José Diamantino en de curator van Correntes d’Escritas Manuela Ribeiro. Elkaar aanvullend praten ze over het festival, waar ze van meet af aan bij betrokken zijn geweest. Sterker nog, zonder Diamantino was de stad er nooit aan begonnen en zonder de enthousiaste organisatie van Manuela had het nooit kunnen uitgroeien tot het belangrijkste literaire evenement van Portugal.
‘In de jaren negentig,’ aldus Luís Diamantino, lang, slank, levendige ogen in een vriendelijk gezicht, ‘was ik leraar Portugees hier op het lyceum Eça de Queiroz en ik wilde iets doen met literatuur, een ontmoetingsplaats creëren met schrijvers. Alleen wist ik niet hoe. Op een bepaald moment ging ik in de politiek en werd wethouder van cultuur. Póvoa had toen al vijftien jaar een internationaal muziekfestival en ik vond dat we ook een evenement op het vlak van de literatuur nodig hadden. Via via, je weet hoe dat gaat, kwam ik in contact met iemand die talloze schrijvers in Portugal en Spanje kende en iets wilde opzetten in een Portugese stad, maar nergens op belangstelling was gestuit. Ik ben eraan gaan staan en we bedachten de naam Correntes d’Escritas, correntes, ‘stromingen’, vanwege de nabijheid van de zee en de literaire connotatie, escritas, in het meervoud omdat er heel veel manieren van schrijven zijn.’
‘Precies, ja, als een soort bondgenoten, medeplichtigen voor de goede zaak!’ vult Luís Diamantino aan. ‘Dat is de grote kracht van ons festival: een constante herontmoeting. Ook met lezers, die hier komen om van gedachten te wisselen met schrijvers, niet alleen als toehoorders. En dat werkt. Van groot belang daarbij is dat dit allemaal georganiseerd wordt door de gemeente. Cultuur functioneert alleen maar als ze wortels heeft in de gemeenschap. Dankzij die wortels konden we ook tijdens de crisis gewoon doorgaan. Alle betrokkenen, zowel ambtenaren als vrijwilligers, werken met veel liefde voor hún festival.De politieke kleur maakt daarbij niets uit. Nee, als de macht hier in andere handen komt, zal dit festival niet verdwijnen. Nooit!’
‘We hebben steeds alles zelf gedaan,’ gaat Manuela Ribeiro verder, ‘zonder steun van ministeries. Uiteraard wel met andere sponsors, anders lukt het nooit. Het casino bijvoorbeeld. En de VVV. Ambassades, Instituut Cervantes. Musea en uitgeverijen. Een samenwerking waar iedereen baat bij heeft. En na het aarzelende begin is het eigenlijk altijd blijven lopen als een trein. Je kunt niet echt spreken van een topjaar, maar de tiende uitvoering was wel een avontuur, omdat we toen in plaats van de gemiddeld zestig à zeventig honderdtwintig schrijvers hadden. Dat was gigantisch en toen moesten we echt alle zeilen bijzetten. Maar alle jaren kun je geslaagd noemen en er is sprake van een aanhoudende groei, in publiek maar ook in het aanbod van ‘attracties’. Je moet je ook blijven ontwikkelen, kunt nu niet meer doen wat je zeventien jaar geleden deed. Misschien is dat wel de grote verdienste van dit festival, dat we altijd in staat zijn geweest te groeien.’
Correntes d’Escritas is weliswaar een internationaal festival, maar het ‘beperkt’ zich bewust tot de Portugees- en Spaanstalige wereld, die drie continenten omvat. Europa, Latijns-Amerika en Afrika. Plus wat vlekken in Azië. ‘Voorlopig denken we ook niet aan uitbreiding. Hoewel we sinds twee jaar vertalers uitnodigen, waardoor je automatisch verder kijkt. Maar meer nationaliteiten vereist een totaal andere aanpak. Spaans is voor een Portugees publiek geen probleem en als je er andere talen bij haalt, moet je gaan werken met tolken. Een heel andere aanpak dus.’
Tijdens de zomermaanden worden hier wel alle mogelijke talen gesproken. Net zoals in de meeste badplaatsen is het in de wintermaanden echter stil en dan is een overal druk besproken festival, het grootste van het land, natuurlijk een uitkomst, of in elk geval een kleine ondersteuning. ‘Natuurlijk zit er ook een zakelijke kant aan voor de gemeente. Februari is het laagseizoen en nu komen er veel mensen die moeten eten en ergens moet slapen. De kamers kosten minder, dat is gunstig voor de gasten, en de hotels staan niet leeg. We brengen alle schrijvers ook onder in één en hetzelfde grote hotel, wat weer saamhorigheid kweekt. Het mes snijdt van vele kanten. Maar we wilden ook een ander soort publiek hierheen halen dan de zomergasten, reclame maken voor der stad op een andere manier. Dat speelt ook een rol, en het werkt!’
Póvoa kent een lange literaire traditie en de bibliotheek besteedt daar al decennia heel veel aandacht aan, in de vorm van projecten en eigen boekuitgaven. Alleen of in samenwerking met anderen, bijvoorbeeld de Fundação Eça de Queiroz, de grote negentiende-eeuwse schrijver die hier in 1845 werd geboren. Over die bibliotheek binnenkort in zuca-magazine een interview met directeur Manuel Costa.
Leave a Reply