Braziliaanse uitgeverij Cosac Naify opgeheven

Eind vorig jaar sloot volledig onverwacht een van de meest prestigieuze uitgeverijen van Brazilië.

Literair nieuws uit Brazilië door Maarten Valken

De schok dreunt nog na in de Braziliaanse uitgeefwereld. De smaakmakendste uitgeverij van de afgelopen jaren, Cosac Naify, is gestopt. De uitgeverij werd geroemd om haar bijzondere kunstboeken en museumuitgaven. De medewerkers lazen het nieuws eind november vorig jaar in de krant, in een exclusief interview van O Estado de São Paulo met eigenaar/uitgever Charles Cosac. In december schreef Folha dat voor de geplande boeken andere uitgevers gezocht worden, en eind 2015 meldde Companhia das letras dat zij een aantal titels van Cosac Naify wil overnemen (tegelijkertijd maakte Companhia bekend dat ze haar winkel in Livreria Cultura op Avenida Paulista in São Paulo gaat sluiten). Hoofdredacteur Florencia Ferrari wijt de sluiting van de uitgeverij aan de problemen waarin de Braziliaanse uitgeefmarkt sinds 2014 is geraakt. De belangrijkste redenen waren het beëindigen van het regeringsprogramma voor de inkoop van boeken voor scholen en de hoge dollarkoers. Cosac Naify had hier veel last van. Ze liet haar grafische projecten in China drukken, want in Brazilië was dat niet mogelijk.

Charles Cosac, telg van een rijke familie van Syrische afkomst, begon de uitgeverij samen met zijn zwager Michael Naify, ook van Syrische afkomst en behorend tot één van de rijkste families ter wereld (onder meer eigenaar van United Artists). De rijkdom van Cosac Naify zorgde in Brazilië vanzelfsprekend voor jaloezie en woordspelingen als ‘com o impeto de um cossaco, com a fe de um naïf’, (haastig als een kozak en goedgelovig als een naïeveling). De uitgeverij gebruikte haar middelen om prachtige projecten, door andere uitgevers niet te betalen, te bewerkstelligen. Het eerste boek dat in 1997 werd uitgegeven was Barroco de lírios (‘Barok van de lelies’ vert. MV). Dit overzicht van het werk van de bekende Braziliaanse kunstenaar Tunga was een kunstwerk op zich met twintig verschillende papiersoorten.
In de bijna twintig jaar van haar bestaan werd een fonds opgebouwd van 1600 titels, met het accent op architectuur, waaronder de uitgaven van de prestigieuze Pritzkerprijs. Tussen vele grote namen van de wereldliteratuur als Goethe, Gogol, Faulkner, Becket, Brecht, Neruda, en moderne klassiekers als O’Connor, Duras en Le Clézio, bevindt zich werk van belangrijke Braziliaanse auteurs als Machado de Assis, Manuel Bandeira, Mário de Andrade,  Drummond de Andrade, João Antônio, Ferreira Gullar, en moderne als João Anzanello Carrascoza (die deelnam aan het Nederlandse literaire festival Café Amsterdã, augustus 2015 in São Paulo), Veronica Stigger en Rodrigo Lacerda.

Ook Nederlandse auteurs ontbreken niet. Het belangrijkste non-fictie boek van de Nederlandse literatuur, Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga, verscheen in een unieke editie met ruim 300 kleurenafbeeldingen van de besproken schilderijen (O outono da Idade Média, 2010). Het bijna 700 bladzijden tellende boek werd ondanks de relatief hoge prijs een commercieel succes en werd herdrukt. Van Piet Mondriaan werden theoretische essays uitgegeven in een verzorgde kleine editie (Neoplasticismo na pintura e na arquitectura, 2008). In de architectuurreeks verschenen Nova York delirante (2008) en Supercrítico (2013) van Rem Koolhaas. Ter gelegenheid van Café Amsterdã kwam in 2015 No mar (Op zee) van Toine Heijmans uit.

Door kunst en literatuur te combineren ontstonden bijzondere kinderboeken als Contos dos Irmãos Grimm, met houtsnedes van de bekende cordelista J. Borges uit Pernambuco. En in 2014 verscheen het door de Vlaming Carll Cneut geïllustreerde Borboletas (Eén miljoen vlinders) van Edward van de Vendel.
De Nederlandse schrijvers werden bij Cosac Naify begeleid door Livia Deorsola die niet weet wat er met de titels gaat gebeuren. Ze betreurt het dat ze het nieuws over de sluiting via de media hoorde: ‘Er werd al lang over gepraat dat de uitgeverij zou kunnen stoppen, maar ik had niet verwacht dat het op deze manier zou gaan. Dit betekent een enorme lacune in het culturele leven van Brazilië.’

Een paar dagen geleden werd bekend dat redacteur Milton Ohata (van Herfsttij) naar uitgeverij 34 gaat en enkele titels meeneemt, onder meer van João Antônio. En de vertaler van Russische klassiekers wist Oorlog en vrede bij Companhia das letras onder te brengen. Wie zich aan de andere dure uitgaves van Cosac Naify durft te wagen, is voorlopig nog onduidelijk.